Wczasy

Dzieje Międzyzdrojów

15 September 2011r.

Dzieje Międzyzdrojów związane były zawsze z wyspą Wolin i Pomorzem Zachodnim. W X w. obszarem tym władało plemię Wolinian, którego stolica — słynny Wolin — znana była jako ośrodek dalekosiężnego handlu morskiego. W 967 r. Mieszko I budując państwo polskie podporządkował sobie również Wolinian. W 1124 roku Bolesław Krzywousty wprowadził na Pomorze Zachodnie chrześcijaństwo, a stolica państwa Wolinian stała się siedzibą polskiego biskupa. Fakt ten świadczy, że jeszcze w XII w. pozycja miasta Wolina była znaczna. W omawianych czasach Międzyzdroje jeszcze nie istniały. Według źródeł w tym miejscu znajdowały się w XII w. dwie niewielkie osady; nosiły one nazwy: Żelazo i Kępieńce. Żelazo — osada, której nazwa związana jest niewątpliwie z hutnictwem — była położona w miejscu współczesnych Międzyzdrojów. Przyjmuje się, iż hutnicy wydobywali jakimiś prymitywnymi sposobami metal z rud bagiennych. Być może surowcem do wytopu były porwaki pirytów, jakie lodowiec przyniósł ze Skandynawii, a które i obecnie spotyka się w wyżynnej, dyluwialnej części wyspy Wolin. Jeszcze w XIV w. miejscowość miała charakter przemysłowy (w ówczesnym tego słowa znaczeniu). Znane są też nazwiska pierwszych hutników. Wytopem metalu zajmowali się Chrystian Kowal i Paweł Ciepołka, niewątpliwie miejscowi Pomorzanie. Drugie osiedle, Kępieńce, leżało wśród wolińskich lasów, gdzieś na południowy wschód od obecnych Międzyzdrojów. Funkcja tej osady nie jest bliżej znana; przechodziła przez nią droga wiodąca z Świnoujścia do Wolina. W XVI w. pojawia się nazwa Mizdroie. Kto w tej osadzie mieszkał? Zapewne nieco rybaków, co wynikało z przymorskiego położenia miejscowości. Kroniki i przekazy historyczne nie mówią jednakże o dziejach osiedla jako siedziby rybaków natomiast wiążą ją z hodowlą trzody chlewnej i z funkcjami związanymi z przebiegającym przez Międzyzdroje szlakiem handlowym. Najpierw nieco uwag o mieszkających tutaj świniarkach. W onym czasie trzodę hodowano tam, gdzie znajdowały się lasy, zapewniające jej wyżywienie. W okolicy Międzyzdrojów jeszcze obecnie są wielkie dąbrowy i buczyny, a właśnie żołędzie i bukiew stanowiły podstawę wyżywienia. W Międzyzdrojach miał swoje chlewnie biskup kamieński i władca Pomorza Zachodniego. Pomiędzy świniarkami biskupimi i książęcymi dochodziło do sporów o lepsze tereny wypasu; spory te znalazły nawet swój oddźwięk w sądach. Dzięki tym właśnie konfliktom interesów książęcych i biskupich przetrwały wiadomości o życiu gospodarczym osady. Znacznie ważniejsza była funkcja Międzyzdrojów w zakresie kontroli spełnianej nad przechodzącym tędy szlakiem handlowym. Żaden kupiec jadący z zachodu — od Świnoujścia, w kierunku Kamienia lub Wolina, nie mógł ominąć Międzyzdrojów. Tutaj — w najwęższym miejscu pomiędzy Bałtykiem i Zalewem Szczecińskim — książę pomorski postawił karczmę, której głównym zadaniem było pobieranie opłat od wiezionych towarów, tzw. myta. Dzieje Międzyzdrojów od XVI w. są w dużej mierze związane z tą karczmą. Wybudowano ją na wysokiej wydmie, by z daleka była widoczna. Piaszczyste wzgórze nie gwarantowało jednak trwałości budynku, narażonego na wiatry i burze. Stąd w kronikach liczne wzmianki o zasypywaniu karczmy przez piaski. Ale zadanie swe niewątpliwie ona wypełniała odprowadzając do kasy książęcej znaczne dochody. Do 1630 r. wyspy ujścia Odry podporządkowane były władzy książąt Pomorza Zachodniego rezydujących w Szczecinie. W tym właśnie roku rozpoczął się „szwedzki potop". Armie szwedzkie (które później ruszyły na Polskę) wylądowały na Pomorzu Zachodnim. Wobec potęgi szwedzkiej władca szczeciński Bogusław XIV był bezsilny; zgodził się na dyktowany przez Szwedów układ o przyjaźni i współpracy. Ostatni książę Pomorza Zachodniego zmarł 7 lat później — w okresie okupacji szwedzkiej. Na mocy traktatu westfalskiego (1648) Pomorze Zachodnie zostało podzielone między Szwecję i Brandenburgię. Szczecin i wyspy u ujścia Odry zostały włączone do korony szwedzkiej. Rządy Szwedów trwały na tym terenie około 100 lat. Były to pod względem gospodarczym i politycznym czasy dość trudne dla miejscowej ludności. Szwedzi bowiem prowadzili liczne wojny, a więc potrzebowali na nie pieniędzy, żywności itp. Kontrybucje były zjawiskiem dość częstym. Na ogół jednakże wielkie wydarzenia polityczne omijały Międzyzdroje, maleńkie rybackie osiedle. W 1720 r. rejon ujścia Odry został opanowany przez Prusy. Ale Piana (zachodnie ujście Odry do Bałtyku) była jeszcze w rękach szwedzkich. Szwedzi, by nie dopuścić do rozwoju szczecińskiego handlu, nakładali na statki płynące Pianą na Bałtyk wysokie cła. Wówczas kupcy szczecińscy postanowili pogłębić Świnę, by w ten sposób uzyskać wolne od szwedzkiej kontroli wyjście na morze. Rozpoczął się rozwój świnoujścia jako przedporcia Szczecina. Odległe od świnoujścia o kilkanaście kilometrów Międzyzdroje dostarczały siły roboczej do portu nad Świną. Zainteresowanie Międzyzdrojami jako ośrodkiem wczasowo-wypoczynkowym rodzi się w początkach XIX w. Koło 1870 r. osada liczy już ponad 500 stałych mieszkańców. Później wzrasta nie tylko liczba mieszkańców, ale przede wszystkim letników, którzy pod koniec XIX w. zaczęli napływać do kąpieliska; m.in. z Wielkopolski, Śląska, Małopolski i Królestwa. Język polski dość często było słychać na plażach Międzyzdrojów i innych okolicznych kąpielisk. Do zakończenia II wojny światowej Międzyzdroje nie posiadały praw miejskich; były gminą wiejską o specjalnym charakterze; dopiero w 1947 r. zostały włączone do grona miast polskich i otrzymały herb przedstawiający wschodzące słońce i kotwicę. Na urodę osiedla i jego okolicy zwróciło uwagę całe społeczeństwo polskie. Pięknem krajobrazu wyspy zainteresowali się również naukowcy, szczególnie ze środowiska poznańskiego, wysuwając koncepcję utworzenia tutaj nadmorskiego parku narodowego. Chodziło o ochronę krajobrazu jedynych w Polsce wysp morskich, ich flory i fauny, ciekawych form geologicznych. Dążenia te znalazły poparcie nie tylko przyrodników i geografów, ale również historyków, którzy zwracali uwagę na liczne zabytki przeszłości, a szczególnie słowiańskie grodziska, zachowane w różnych częściach wyspy Wolin, a pamiętające czasy pierwszych Piastów. Toteż w powojennych dziejach Międzyzdrojów zasadnicze znaczenie miał rok 1960, kiedy to decyzją władz państwowych utworzono Woliński Park Narodowy, obejmujący kilka tysięcy hektarów w centralnej części wyspy Wolin. W Międzyzdrojach powstała dyrekcja Parku i rozpoczęto organizowanie Muzeum Przyrodniczego poświęconego walorom krajobrazowym tej części kraju. Muzeum prowadzi stałą pracę, której celem jest upowszechnienie wśród społeczeństwa wiedzy o przyrodzie Wolina.